Herbata Asam (Assam)

Wielu z nas zna herbatę asamską ze swej codzienności. Jest dostępna w sklepach i często wymieniana nawet przez laików, którzy zapytani o rodzaje herbaty czarnej mówią zwykle Yunnan, Cejlon i Asam. To z czego często nie zdajemy sobie sprawy, to fakt, że herbata asamska pochodzi z innej odmiany krzewu herbacianego niż ta chińska. Oczywiście gatunków, podgatunków i szczepów herbacianej rośliny jest cała masa i wciąż ich przybywa. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że wciąż występuje w dziewiczym środowisku sporo odmian, które stopniowo są przenoszone na plantacje i tam zadomawiane, ale także dlatego, że botanicy nie ustają w wysiłkach przy krzyżowaniu różnych szczepów dla poprawienia wyników uprawy. Skupiając się jednak na podstawowych dwóch odmianach musimy wyróżnić herbatę chińską i asamską. Chińska czyli Camellia sinensis var. sinensis oraz asamska czyli Camellia sinensis var. Assamica.

Różnice między herbatą chińską a assamską

Herbata asamska od swej chińskiej siostry różni się przede wszystkim wyglądem samych krzewów, które właściwie należałoby nazwać drzewami, ponieważ osiągają one zdecydowanie większe rozmiary. Większe są także liście, dzięki czemu herbata asamska daje większe plony. Naturalny obszar jej występowania to właśnie Asam w północnej części Indii. Od nazwy tego stanu pochodzi także nazwa odmiany herbaty, którą odkryto w tym miejscu.

Historia herbaty assamskiej

Sam region zaludnili Mongołowie w XIII wieku, późniejsze królestwo Asamu istniało aż do 1826 roku kiedy Brytyjczycy przekształcili je w prowincję. Herbatę tutaj odkrył trzy lata wcześniej Szkot Robert Bruce, który opisał zwyczaje miejscowych. Zgodnie z jego relacją, młode liście zbierano po czym suszono na słońcu trzy dni, następnie okadzano umieszczone w bambusie. Smak naparu przyrządzonego z tych liści przypominał Bruce’owi tak bardzo herbatę chińską, że pobrał próbki celem dalszego zbadania i przesłał je do brata do Kalkuty. W 1837 roku uznano herbatę asamską jako odmianę herbaty i wkrótce rozpoczęto jej uprawę. Stało się to po tym jak Robert Bruce umożliwił szczegółowe przebadanie rośliny wysyłając do analizy 46 skrzyń liści herbacianych. W 1840 roku rozpoczęła działalność Assam Tea Company. Wkrótce by zwiększyć produkcję i zachęcić nowych plantatorów rząd brytyjski wydał przepisy wywłaszczające miejscową ludność i uznające większość terenów za państwowe. Zaowocowało to znacznym pogorszeniem sytuacji miejscowych, którzy musieli szukać zatrudnienia na zakładanych przy wsparciu rządu plantacjach. Do dziś, mimo niezależności Indii od Brytyjczyków sytuacja pracowników plantacji daleka jest od dobrej.

Ciekawą spuścizną kolonialnych czasów, jest fakt, że na plantacjach czas biegnie inaczej niż w innych częściach kraju. Tak zwany tea garden time dostosowany jest bardziej do czasu słonecznego i wyprzedza indyjski o godzinę.

Produkcja herbaty w Indiach

Obecnie z Asamu pochodzi 55% całkowitej produkcji herbaty w Indiach. 600 000 robotników pracuje tutaj w 850 ogrodach produkując przeszło 450 000 ton herbaty. Niektóre źródła podają zaś, że łącznie z małymi, czasem nawet indywidualnymi uprawami krzewów herbacianych, łączna liczba ogrodów sięga nawet 200 000.

Zwrócić należy uwagę w tym miejscu na głośną sprawę złej sytuacji socjalnej pracowników plantacji herbacianych w Asamie. Najczęściej robotnikami w ogrodach są prości wieśniacy mieszkający w osadach pośrodku upraw. Ich sytuacja nie odbiega znacznie od losu niewolników. Nie mają dostępu do szkół ani opieki medycznej, nie opuszczają nigdy plantacji gdzie żyją w nędzy uzależnieni od taniego, miejscowego alkoholu. Wszelkie zaś spory, sądy zazwyczaj rozstrzygają na rzecz plantatorów.

Zważywszy to wszystko, nie dziwi fakt, że coraz popularniejsze stają się produkty fair tade, dzięki którym sytuacja ubogich robotników poprawia się z roku na rok.

Aromat i smak herbaty

Przyjrzyjmy się jeszcze samej herbacie asamskiej. Może ona wystąpić w wielu wersjach zarówno gradacji jak i jakości. Jej smak różni się także w zależności od zbioru i plantacji, toteż nie można podać dokładnego i jednoznacznego opisu, który pasowałby do wszystkich herbat asamskich.

Najczęściej jednak uważa się herbaty odmiany asamskiej za wyraziste i mocne o złożonym aromacie ciężkich i intensywnych nut, czasem nawet ziemistych. Ma pełne body i ściągającą teksturę, bywa zarazem słodka i taninowa. Brytyjczycy ceniący sobie herbatę z mlekiem, zakochali się z miejsca w wyrazistym smaku odmiany asamskiej, który pozwalał na wszelkie dodatki bez ryzyka stłumienia herbacianego aromatu. Stąd herbatę asamską znajdziemy nie tylko w tradycyjnych mieszankach cenionych przez Anglików takich jak english breakfast tea czy irish breakfast tea ale także rosnącą na plantacjach wszędzie tam, gdzie Brytyjczycy odcisnęli piętno swego kolonializmu czyli poza rodzimym Asamem także na Sri Lance oraz w uprawiających herbatę krajach Afryki.

Autorem tekstu jest Rafał Przybylok
Fot. główna: Jadwiga Janowska