Czym jest yerba mate?
Indianie Guarani uważali, że w ich żyłach płynie yerba mate. Dokładniej mówiąc uważali, zgodnie ze swoją mitologią, że bóg Tupa tworząc człowieka użył mieszanki gliny i innych składników, wśród których była także yerba mate. Dowodzi to, jak ważną rolę w życiu tych pierwotnych ludów odgrywało ich ziele przyjaźni, które nie tylko służyło do przygotowania ciepłego, pobudzającego i hamującego uczucie głodu w czasie długich wędrówek napoju, lecz także miało znaczenie rytualne. Wojownicy i myśliwi gromadzili się w kręgu pijąc wspólnie yerba mate, witano tym napojem gości oraz używano go do inicjacji chłopców w świat mężczyzn. Młody Indianin, gdy pierwszy raz mógł napić się yerba mate z jednej tykwy z innymi mężczyznami uważany był odtąd za jednego z nich.
Wielu entuzjastów i w dzisiejszych czasach mogłoby powiedzieć, że w ich żyłach płynie yerba mate. Mówi się, że yerba mate albo się kocha albo nienawidzi. Faktycznie coś w tym jest! Niewiele spotkamy osób, dla których mate jest napojem bezbarwnym, do którego nie żywią żadnych uczuć. Smak yerby jest trudny, tradycyjna jest dość cierpka i szorstka, ma sporo pyłu, jest intensywna i w porównaniu z ekspresową herbatą wymagająca, gdyż potrzebuje odpowiedniego przygotowania z użyciem specjalnych akcesoriów. Z drugiej strony ci, którzy przekonali się do ziołowej herbatki z Ameryki Południowej zgodni są, że szeroki wachlarz marek i gatunków yerba mate pozwala każdemu znaleźć coś dla siebie, natomiast wypróbowana bombilla i matero sprawiają, że przygotowanie napoju nie jest trudniejsze i bardziej pracochłonne niż zrobienie kawy czy herbaty.
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Akcesoria do herbaty
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Yerba mate
Nieco w tyle pozostaje gastronomia – niewiele jest miejsc, gdzie można napić się yerba mate. Nieczęsto spotykamy ją w menu zwykłych restauracji, a o profesjonalną poradę trzeba pytać w specjalistycznych sklepach i herbaciarniach. Okazuje się, że praktycznej wiedzy o tym napoju wcale nie jest tak dużo, by jej poznanie mogło kogoś przerosnąć, zaś przygotowanie yerba mate, nawet w tradycyjny sposób jest łatwe praktycznie w każdej restauracji podającej herbatę i kawę.
Na początek trzeba wiedzieć, że yerba mate nie jest herbatą, lecz naparem ziołowym przygotowanym z ostrokrzewu paragwajskiego. Pija się ją chętnie dla dużej zawartości kofeiny, mogącej konkurować z kawą, oraz dla wielu prozdrowotnych składników, jakie w naparze znajdziemy. O ile herbatę należy odcedzić w wersji sypanej lub wyjąć torebkę ekspresową po odpowiednim czasie parzenia dla zachowania doskonałego smaku i właściwości naparu, o tyle mate powinna być pita z fusami i tradycyjnie nie przecedzana. Oczywiście, jako odpowiedź na zapotrzebowanie rynku powstała także yerba mate w formie ekspresowej, lecz tradycja nakazuje wsypać do naczynia zwanego matero dość dużej ilości suszu i po zalaniu wodą o niższej temperaturze niż wrzątek (maksymalnie 80 stopni Celsjusza jak w przypadku herbaty zielonej), pić przez specjalną rurkę z sitkiem na końcu zwaną bombillą. Naczynia oraz bombille znajdziemy w wielu wersjach, rozmiarach i kształtach, a także wykonane z wielu materiałów. Najpopularniejsze naczynie do mate wykonane jest ze skorupy owocu dzbaniwa kalebasowego, potocznie i mylnie nazywanego tykwą. Znajdziemy też naczynia drewniane o niewielkiej pojemności zrobione ze świętego drewna palo santo. Najpraktyczniejsze i najczęściej wybierane nie tylko do gastronomii są naczynia ceramiczne – łatwe w utrzymaniu w czystości. Bombilla może być różnokształtną rurką z sitkiem wykonaną z bambusa, drewna, różnych metali, a nawet tworzyw sztucznych lub szkła. Najczęściej wybieramy stal nierdzewną, słusznie zaliczając rurkę do mate do grona sztućców i traktując ją tak samo jak łyżki i widelce. Często do zestawu dołącza się termos, ponieważ picie zgodne z tradycją wymaga posiadania naczynia małego, gdzie zwykła porcja yerba mate w ilości około 2 łyżek suszu zalana jest niewielką ilością wody wystarczająca na trzy łyki. Po wypiciu przez bombillę, należy dolać wody, a najwygodniej zrobić to używając właśnie termosu. Mate przyrządzona w ten sposób nie powinna stać zalana dłuższy czas, gdyż proporcja dużej ilości suszu i małej objętości wody sprawia, że szybko robi się zbyt mocna i intensywna w smaku. Dolać wody należy w momencie, gdy chce się znów napić.
Wybierając mate dla siebie należy zwrócić uwagę, że każdy kraj produkujący przemysłowo yerba mate wypracował sobie własny styl odpowiadający gustom swojego narodu. Największy producent yerba mate, czyli Brazylia produkuje susz bardzo drobny o żywym, roślinnym aromacie. Stamtąd także pochodzi mate na rynek Urugwajski, gdzie znajdziemy drobne listki i łodyżki, oraz na rynek Europejski, gdzie niewielka ilość pyłu oraz łodyżek daje napój lekki i przyjemnie tonizujący. Argentyna słynie z mate sezonowanej o bardziej oliwkowym kolorze liści, a naprze dymnym i mającym więcej z siana niż ze świeżo ściętych liści. Paragwaj jako kraj miłośników yerba mate na zimno, z lodem znanej u nich pod nazwą tereré, produkuje yerba mate o dużej zawartości pyłu, i sporych kawałków łodyżek. Daje ona napar intensywny i dymny w smaku, szorstki w teksturze i raczej wytrawny. Yerba taka nadaje się do parzenia na zimno jak i na ciepło.
Dla osób lubiących eksperymentować, świat mate daje wiele miejsca do popisów. Znane są nie tylko metody parzenia na ciepło lub zimno, ale także napary przygotowane z dodatkiem mleka, popularna jest także mate zalana zimnym sokiem owocowym lub nawet piwem. Możemy jej smak także wzbogacić wieloma dodatkami, nie tylko cukrem, ale także przygotować ją z dodatkiem owoców, kwiatów i całej gamy ziół korzystając z niezliczonych gotowych mieszanek smakowych.
Jak widać, choć yerba mate pochodzi z dość niewielkiego obszaru o spójnej kulturze, dziś jest napojem wielobarwnym o globalnym zasięgu, którym z całą pewnością trudno się znudzić. Pozostaje tylko otworzyć się na nową i wciąż niego nietypową formę podania napoju. I dać się zdrowo pobudzić.
Tekst powstał do magazynu CoffePro, Autorem jest Rafał Przybylok
